Ni Jasmien Ivy Sanchez 

Sa bansang unti-unting nagkakaboses ang mga matagal nang itinatabing komunidad, mahalagang kilalanin ang mga espasyong lumilihis sa makaluma’t makitid na paniniwala—mga lugar na hindi lamang basta negosyo, kung hindi mga lugar kung saan puwedeng huminga’t magpakatotoo ang mga bakla.

Unti-unting nabubuo ang mga ligtas na puwang para sa Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer, Intersex, Asexual (LGBTQIA+) sa iba’t ibang sulok ng Metro Manila. Mula sa mga coffee shop sa lungsod, simbahan na bukas sa mga bakla, hanggang sa mga makukulay na salon at barberya. Sa mga espasyong ito, hindi limitado ang kabaklaan sa selebrasyon.

Commune Café

Matatagpuan sa sulok ng 36 Polaris corner Durban Sts., Poblacion, Makati, nakatuon sa dalawang bagay ang Commune Café. Una, pagpapalaganap ng kapeng lokal, at pangalawa, pagbibigay-lugar para magsama-sama ang iba’t ibang komunidad.

Itinatag ito ni Rosario 'Ros' Juan noong 2013 bilang isang community hub para sa mga naghahanap ng espasyo kung saan sila maaaring magkape, mag-aral, magkuwentuhan, at magpahinga.

Kung patok na kape at pagkain ang hanap mo, hindi ka rin bibiguin ng Commune Café.

Mula sa 18-hour cold brew hanggang sa signature Café Latte na may latte art nina Mocha at Mirage, o ang rescued cats sa Commune na paboritong galugarin ang café, inaabangan at pinipilahan din ang kanilang mga sandwich, silog meal, at pasta meal.

Ayon sa panayam ng Booky kay Ros, nais niyang maghandog ng kakaibang kapihan habang dahan-dahang dumarami ang mga ganitong uri ng negosyo sa bansa.

"For me, to be able to respond, ‘Yeah! We’re totally open to everyone!’, and being open to [pride-related] events (Para sa akin, napakasarap sabihin na, ‘Oo naman! Bukas kami para sa lahat!’, at bukas din kami sa mga kaganapang may kaugnayan sa Pride)," saad pa niya sa panayam. 

Kaya kung naghahanap ka ng lugar na hindi lang mainit na kape ang kayang ihandog, kung hindi mainit na pagtanggap din, marahil ito na ang tahanang handang kumupkop sa'yo.

Butterboy Bakehouse

Kung nais mo namang damhin ang parehong init ng pagtanggap sa anyo ng masasarap na tinapay at panghimagas, sa 81 Basa Street, Barangay Paltok, Quezon City ay matatagpuan ang Butterboy Bakehouse.

Nagsimula ang Butterboy bilang isang passion project nina Hildebrand Demeterio at Dr. Jayson So, magkasintahang arkitekto at doktor, at kapwa miyembro ng LGBTQIA+ community, na layong maghatid ng de-kalidad na pastries sa abot-kayang presyo.

Sa unang kagat pa lang ng croissant sa Butterboy, mahirap nang hindi mapangiti. May kakaibang liksi kasi ang mga flavor nila, pamilyar pero may twist. Parang comfort food na biglang binigyan ng bagong kinang. Saan ka nga ba nakarinig ng caldereta-flavored na croissant?

Pero bukod dito, mayroon din silang iba’t iba mga panaderyang Pranses na binigyang-buhay sa sariling timpla at estilo ng Butterboy.

Ngunit, higit pa sa pagkain ang hatid ng Bakehouse na ito; sila rin ay isang entablado para sa mga lokal na drag artist. Itinatampok tuwing Sabado ang mga live performance ng mga kilalang drag queen. 

Maaaring mapanood dito ang mga binansagang Divine Divas na sina Brigiding, Precious Paula Nicole, at Viñas DeLuxe—mga reynang lumaban sa Drag Race Philippines Season 1, kung saan naiuwi ni Precious Paula Nicole ang korona bilang kauna-unahang kampeon ng prangkisa.

Open Table Metropolitan Community Church

Kung hindi ka naman kumportable na dumalo sa simbahan bilang miyembro ng LGBTQIA+ community, narito ang Open Table Metropolitan Community Church (MCC) na matatagpuan sa Annapolis Wilshire Plaza, San Juan.  

Dahil sa paniniwalang walang sinuman ang dapat maiwan sa pananampalataya, bukas ang simbahang ito sa lahat. Anuman ang kanilang kasarian, identidad, pinanggalingan, o sinumang matagal nang naghahanap ng puwang at pagtanggap sa loob ng isang paniniwalang minsang itinanggi sa kanila.

Sinimulan noong 2016 bilang pagpapatuloy ng naunang MCC Quezon City, patuloy na nanindigan ang Open Table MCC sa prinsipyo ng radikal na pagtanggap. Para sa kanila, ang “radically inclusive love” ay hindi lamang konsepto—ito’y isinasabuhay sa araw-araw na ministeryo.

Mayroon silang espesyal na ministeryo para sa LGBTQIA+ at sa mga People Living with Human immunodeficiency virus o PLHIV. Itinuturing din ng kanilang espasyo ang konsepto ng “coming out” bilang isang espiritwal na sakramento.

Ayon sa pangunahing ministro na si Pastor Joseph San Jose, hindi lamang bandila o simbolo ang pagiging bukas sa mga bakla, ngunit isang pagyakap at pagsuporta sa mga ito na nais magkaroon ng puwang sa simbahan. 

Bukod naman sa banal na misa, isinasagawa rin bawat buwan ang Community Connect, isang programa para sa communal prayer, pagbabahagi ng karanasan, at pagtalakay sa mga isyu kaugnay ng kasarian.

Nagkakaisang-tinig din sila sa pagkilos kaugnay ng pangkarapatang pantao, regular silang sumasama sa Metro Manila Pride March at sumusuporta sa laban para sa pagkakaroon ng marriage equality sa bansa. Isinasagawa rin dito ang seremonya para sa mga Holy Union, na kumikilala at nagdiriwang ang mga same-sex couple sa harap ng Diyos, kasama ang pamilya at kaibigan. 

Fred’s Revolucion

Sa gitna ng Cubao Expo sa Lungsod Quezon, paniguradong nadaanan mo na rin ang sikat na tambayan na Fred’s Revolucion para sa mga manlilikha at musikero, kung saan nagtatagpo ang sining, politika, musika, at pakikibaka para sa pantay-pantay na karapatan.

Itinayo noong unang bahagi ng dekada 2010, ipinangalan ang 'Fred's Revolucion' bilang pagbibigay-pugay sa mga rebolusyonaryong ideya, kasaysayan, at pagkakaibigan. 

Kilala ito sa kanilang mga lokal na craft beer, comfort food na may twist, at playlist na kadalasang kinapapalooban ng indie, alternative, at Pinoy rock. Pero ang tunay na kinahuhumalingan dito ay ang bukas na kultura.

Sa kanilang menu, naghihintay ang mga inuming may sipa at mga pulutang hindi lang basta pampalipas-gutom ngunit siguradong lalapat sa panlasa mo.

Hindi lang pagkain at inumin ang handog ng Fred’s Revolucion—ito rin ay matagal nang kinikilalang ligtas at ingklusibong espasyo para sa LGBTQIA+ community.

Isa sila sa mga unang sumuporta sa Safe Space Campaign, at mahigpit na pagpapatupad ng zero tolerance policy laban sa anumang uri ng harassment.

Blocleaf Cafe

Tahimik namang nakapuwesto sa 1850 M.H. Del Pilar St., Malate ang Blocleaf Café, sa distrito na minsang kinilala bilang ‘gay capital’ ng Maynila subalit unti-unting kumupas sa paglipas ng mga taon.

Isang munting santuwaryo para sa mga naghahanap ng kape o simpleng lugar na makahihinga. Kilala ang kanilang specialty coffee na may lalim at balanse, pero higit pa sa lasa, bumabati agad ang makulay na pride flag sa kanilang bintana.

Itinayo nina Vince Africa at Reymart Cerin, nagsimula ang Blocleaf bilang proyekto ng kanilang design studio sa isang pampublikong paaralan sa Maynila na kalauna’y naging isang aktibong lugar para sa sining, pagkakape, at pagbuo ng komunidad.

Tampok naman sa kanilang menu ang mga inumin tulad ng Ermita (Cold Brew with Vanilla Cold Foam) at Adriatico (Cookie Butter Latte), pati na rin ang masasarap na pagkain tulad ng Grilled Cheese at Eggplant Parmigiana in Brioche. 

Bilang isang aktibong miyembro ng LGBTQIA+ community, nagsasagawa rin ang café ng mga kaganapan tulad ng open mic nights at mga viewing party para sa mga palabas tulad ng Drag Race Philippines at Drag Den Philippines.

Onlypans Taqueria

Maaaring narinig niyo na ang popular na Quesa Birria Tacos ng Onlypans Taqueria na nakatayo sa 5663 Don Pedro Street, Poblacion, Makati.

Sinimulan ito ni Audrey Cruz, isang miyembro din ng LGBTQIA+, bilang isang online business na nagbebenta ng sushi bake noong pandemya. Dahil sa kanilang pagmamahal sa Mexican cuisine, nagdesisyon silang magbukas ng taqueria sa Poblacion upang maibahagi ang kanilang paboritong pagkain sa mas maraming tao.

Sa loob ng kanilang taqueria, makikita ang makulay na mga bandila ng Pride at ang nakasulat na "Come as you are" sa kanilang dingding. Bilang bahagi rin ng kanilang adbokasiya, nagsasagawa sila ng mga aktibidad at kaganapan na naglalayong magbigay ng suporta at pagpapahalaga sa LGBTQIA+ community.

Nagsasagawa sila ng SOGIE (Sexual Orientation, Gender Identity, and Gender Expression) talks para sa kanilang staff at, tuwing may pagkakataon, tumatanggap sila ng mga temang “open-mic” event, drag gatherings, at iba pang aktibidad na naglalayong palakasin ang komunidad at alisin ang stigma.

Sandrealee 

Kung pagod ka na sa paggupit at pagkulay ng sarili mong buhok, maaari namang dayuhin ang 2184 J. Dela Rosa Street, Sampaloc, Manila, upang matunton ang Sandrealee na nag-aalok ng iba't ibang serbisyo tulad ng haircut, hair coloring, rebonding, at iba pang hair treatment. 

Kilalang-kilala sila sa mataas na kalidad ng serbisyo at sa pagiging bukas sa lahat ng kliyente, anuman ang kanilang kasarian, oryentasyon, o identidad.

Sinimulang buoin ng magkasintahang lesbiyana na sina Sandrea at Lee ang salon na ito upang lumikha ng isang espasyo na malayo sa diskriminasyon at magbigay ng pagkakataon sa lahat na ipahayag ang kanilang sarili sa pamamagitan ng kanilang buhok. 

Misyon nila ang magbigay ng serbisyo na hindi lamang nakatuon sa pagpapaganda, kung hindi pati na rin sa pagpapalaganap ng inclusivity sa lahat ng tao.

May kasanayan sa iba't ibang hair treatment ang kanilang stylists at handang tumulong sa bawat kliyente na makamit ang kanilang nais na hitsura.

Barbierro

Sa kanto naman ng Laong Laan corner Musa St., Brgy. 516, Sampaloc, Manila, itinatag nina Paul Sumayao at Jedi Directo ang isa ring barbershop na nagsisilbing ligtas na espasyo.

Layunin nilang lumikha ng isang lugar kung saan ang bawat isa—mapa-bakla, tomboy, trans, bisexual, o straight—ay maaaring magpagupit nang walang takot sa diskriminasyon o panghuhusga.

Isang malikhaing kombinasyon ang pangalan nilang Barbierro. “Barbie,” o isang salitang madalas gamitin sa mga queer space bilang palayaw sa mga bakla, at “barbero” na tradisyonal na kaugnay sa maskulinidad. 

Batay sa panayam nila sa Garage, sinadya nila ang direksyon ng kanilang logo na sireno o sirena, dahil sa sagisag nito na pagiging 'in between'—isang anyo ng pagkataong matagal nang ginagawang simbolo sa karanasan ng mga queer at trans.

Sa loob ng Barbierro, makikita agad ang pride flag at ang mensaheng “A Safe Space for You and Your Hair (Isang ligtas na espasyo para sa iyo at sa iyong buhok)” na nakapaskil sa kanilang pader. Regular na dumaraan din ang lahat ng kanilang barbero sa SOGIE training upang masigurong tinatrato nang may respeto at dignidad ang bawat kliyente.

Bukod pa rito, may mga kolaborasyon din sila sa mga kilalang drag queen tulad ni Maxie Andreison, ang kampyon sa ikatlong season ng Drag Race Phillipines, at sa LoveYourself Inc., isang organisasyon na nangunguna sa kampanya laban sa HIV.

Nag-aalok sila ng iba't ibang serbisyo tulad ng precision haircut, hot lather shave, beard grooming, gentle massage, at iba pa. Para sa kanila, ang “pagpapaganda” at “grooming” ay hindi dapat kinakahon ayon sa kasarian. 

Sa gitna ng mga patuloy na hamon ng diskriminasyon at panlipunang pagkiling, nagsisilbing pahingahan ang mga espasyong ito. Isang hakbang patungo sa mas ingklusibong lipunan ang pagkakaroon ng lugar na maaari kang magpakatotoo, makihalubilo, at maging bahagi ng mas malawak na komunidad. 

Nawa’y magsilbing paalala ang bawat tasa ng kape, pagsamba, paggupit, at pagyakap sa komunidad na ito na may lugar para sa lahat. At ang lugar na iyon ay maaaring nasa tabi-tabi lang natin.

(Litrato mula sa Clapalisoc, Wheres RR, Fred’s Revolucion, Grid Magazine, Zo to the World, Sandrealee Salon, Open Table MMC, at Barbierro; Latag ni Jonathan Carlos B. Ponio/FEU Advocate)